Onze tropenarts Mayke Franssen, inmiddels alweer 9 maanden uitgezonden naar Tanzania, beschrijft hieronder wat ze meemaakt in een dienst in Haydom Hospital.
De bewuste zondag begon rustig. Om 9 uur sjokte ik naar de maternity ward voor de ochtend visite. Ja sjokken, ik begin me al aan te passen…. Bleek het de dag te zijn dat alle bedbugs uitgeroeid gingen worden op de afdeling. De meeste patiënten zaten ziek, of niet zo ziek, buiten in de tuin. Dus visite op afroep in de tuin, best leuk!
Nadat ik klaar was ging ik richting verloskamers en viel mijn oog op een enorme plas bloed op de grond. Ik ging snel naar binnen en vond een jonge vroedvrouw die probeerde een infuus te prikken bij een patiënte die net was bevallen. Waarom was ik niet eerder geroepen? Het bleek te gaan om een vrouw die al voor de 11e keer zwanger was geweest en ik overwoog daarom dat het waarschijnlijk door een baarmoeder kwam die te slap was om nog goed te kunnen samentrekken. Daardoor blijft het dan doorbloeden. Maar het zou ook een scheur van de baarmoeder kunnen zijn; ze was immers veel te vroeg gaan persen. Of zou er een stuk moederkoek zijn achtergebleven wat het bloeden veroorzaakte? Oxytocine, wat meestal helpt in deze situaties, bleek al twee keer te zijn gegeven. Misoprostol en Ergometrine zijn nog sterkere middelen die je in dit soort situaties kan geven – maar deze waren niet meer aanwezig! Ik stuurde een verpleegkundige op weg om bij de centrale apotheek navraag te gaan doen.
Na flink wat vocht gegeven te hebben zijn we naar de OK gegaan. Daar bleek dat er geen scheur van de baarmoedermond was. We vonden ook geen rest van de moederkoek die we dan eenvoudig hadden kunnen verwijderen. Het probleem werd dus echt veroorzaakt door een niet- samentrekkende baarmoeder. De inmiddels opgetrommelde Misoprostol en Ergometrine haalden geen klap uit, net zoals de al langdurig toegepaste bimanuele compressie. De bloeddruk van de vrouw daalde verder en het zweet liep over mijn rug vanwege de angst om de vrouw te verliezen. Ik dacht aan het gezin van de vrouw en het kindje wat net geboren was.
Met drie zakken bloed hoopten we het verlies weer aan te vullen. Verder afwachten konden we ons niet permitteren: we moesten de bloedende baarmoeder verwijderen voordat we de vrouw verloren. Dit is een moeilijke operatie, zeker als de bloeddruk al zo laag is, maar ik moest nu snel handelen. Gelukkig lukte dit zonder al te veel problemen vlot en de patiënte stabiliseerde hierna.
Hierna werd ik geroepen bij een patiënte in de verloskamers. Eenmaal binnen bleek het te gaan om een vrouw waarbij de bevalling te vroeg begonnen was maar inmiddels was ze al bezig aan het laatste stuk. Tot mijn schrik bleek het een stuitligging te zijn waarbij het hoofd vast was komen te zitten in het bekken. Opnieuw een erg spannend moment: ik weet dat ik hiervoor getraind ben, maar dit was opnieuw een situatie waar elke seconde telt en in de praktijk is het altijd anders….Het duurde even maar ik kreeg het kind er gelukkig toch vrij vlot uit waarna moeder en kind het uistekend deden.
Moe ging ik naar huis. In de nacht werd ik opnieuw naar de verloskamers geroepen voor een noodsituatie. Er bleek een vrouw te zijn die in shock was door veel bloedverlies. Met een echo bleek snel wat de oorzaak was: ze had een buitenbaarmoederlijke zwangerschap die nu heftig in de buik aan het bloeden was. Vlug al het OK-personeel opgeroepen en de buik opengemaakt. Daar had zich al twee liter bloed verzameld. Nadat ik dit had weggezogen kon ik de buitenbaarmoederlijke zwangerschap verwijderen waardoor de patiënte gered was.
De volgende dag ging ik op controle naar de moeder waarvan ik de baarmoeder had moeten verwijderen. Ondanks de goede hoeveelheid vocht die we gedurende de nacht hadden gegeven plaste ze niet meer. Haar nieren hadden het opgegeven. Waarschijnlijk doordat de nieren en andere organen te lang geen zuurstof hadden gehad bleken ze nu toch afstervende te zijn. Dit is een proces dat, als het eenmaal in gang is, niet meer te stoppen is. Helaas overleed de vrouw de volgende dag. Hadden we haar kunnen redden als ze eerder naar het ziekenhuis was gekomen? Als ik eerder was geroepen?
————-
Zoveel vrouwen hier met ernstige problematiek. En zoveel komen zo laat! Ik ben natuurlijk niet de eerste die hier tegenaan loopt. Artsen hebben geprobeerd om de diverse redenen waarom vrouwen te laat worden behandeld te groeperen: (http://www.maternityworldwide.org/what-we-do/three-delays-model/). Zo kwamen ze tot drie hoofdgroepen van oorzaken van een vertraagde behandeling. De beslissing om te komen wordt te lang uitgesteld, o.a. door geldzorgen. Transport is vaak een probleem: het zijn grote afstanden en er is maar weinig vervoer aanwezig. Ook is de behandeling in een ziekenhuis niet gelijk adequaat. Ik zie dat in onze omgeving ook deze drie factoren samen een grote rol spelen. Naast het werk in de kliniek geef ik daarom ook trainingen aan verloskundigen en artsen-in- opleiding over allerlei (acute) situaties in de verloskamers. We gebruiken daar simulatie poppen voor van Laerdal. Erg leuk om te doen. Verder wil ik binnenkort ook een soort cursus basis echografie gaan geven aan de verloskundigen zodat ook zij sneller kunnen herkennen wat zich binnenin de buik afspeelt bij zwangeren. Tot slot probeer ik op de afdeling structuur aan te brengen wat betreft onderwijs- en patiëntbesprekingen. Helaas lukt dat nog niet altijd even goed maar er is wel vooruitgang.
Ik heb het gevoel dat er sommige dingen ten positieve veranderen doordat ik er ben, maar we zijn er nog lang niet. De lijst van dingen die ik nog wil aanpakken is nog erg groot. Ik heb plezier in het werk alhoewel er ook zeer zware en frustrerende dagen tussen zitten. Maar hoe langer ik er ben hoe minder die dagen voorkomen! Ik begrijp steeds beter hoe de cultuur in elkaar steekt en dat boos worden geen enkele zin heeft. Morgen weer fris beginnen aan een nieuwe week!
Mayke Franssen, Haydom Hospital, Tanzania
